1 . Geweld escaleert in het zuidoosten van Turkije
Uit een artikel van Toon Lambrechts die sprak met Gaffur Turkey.
Al maanden woedt er in de Koerdische regio van Turkije een bittere stadsoorlog tussen de Turkse strijdkrachten en de Koerdische militanten. Een ongemakkelijke oorlog, net nu Europa Turkije zo hard nodig heeft. Ook Sur, het historische hart van Diyarbakir, deelt zwaar in de klappen. Slecht nieuws voor de Armeense gemeenschap van de stad. De Armeense kerk Surp Giragos is beschadigd geraakt door de stadsoorlog. Deze kerk werd enkele jaren geleden prachtig gerestaureerd en werd hiermee het symbool van een onwaarschijnlijk verhaal, namelijk de renaissance van een kleine, maar levende Armeense gemeenschap in Diyarbakir.
Wedergeboorte
Gaffur Turkey is de voorzitter van de stichting die instaat voor de werking van Surp Giragos. Na de Armeense genocide van 1915 werd de kerk als opslagruimte gebruikt, later raakte ze in verval. Totdat in 2009 het initiatief werd genomen om Surp Giragos te restaureren. Op 23 oktober 2011 was de klus geklaard en ging de grootste Armeense kerk van het Midden-Oosten weer open. “Het was een groots en belangrijk moment”, herinnert Turkey zich. “De grootste en een van de oudste Armeense kerken in het Midden-Oosten die weer opent, dat verwekte heel wat enthousiasme in de Armeense diaspora. Op de dag van de opening waren er zo’n vierduizend mensen aanwezig en tot voor de oorlog kwamen er bezoekers van over heel de wereld. Dat is nu allemaal afgelopen natuurlijk.”
Verborgen Armeniërs
Maar Surp Giragos is meer dan een verhaal van enkel stenen. Het is een symbool voor de wedergeboorte van de Armeense gemeenschap in de stad. De genocide van 1915 maakte meer dan anderhalf miljoen slachtoffers. Veel overlevenden, vooral vrouwen en kinderen, werden opgevangen door Turkse en Koerdische families. Ze bekeerden zich tot de islam en namen een Turkse of een Koerdische nationaliteit aan. Historici spreken over de “verborgen Armeniërs”, omdat vele van hun nakomelingen zich niet eens bewust zijn van hun Armeense wortels.
Dat geldt niet voor Turkey. “Ik was me altijd bewust van mijn Armeense identiteit. Die herinnering bleef aanwezig in mijn familie; er kon openlijk worden over gepraat.” Toch groeide Turkey op als moslim, net als zijn vader en zijn grootvader. “Vijf jaar geleden heb ik mij laten dopen. Religie vormt een belangrijk deel van de Armeense identiteit en ik voelde het aan als een gemis dat ik dat deel van mijn identiteit niet kon beleven. Met mijn doopsel vervolledigde ik mijn terugkeer naar mijn wortels. Evengoed is het een reactie tegen de oppressie om met het zwaard op de nek je taal, religie en cultuur op te geven, ook al gebeurde dat honderd jaar geleden.”
Een extreem moeilijke keuze, erkent Turkey. Maar hij is niet alleen. “Zes jaar geleden woonden er in Diyarbakir slechts drie mensen die zich als Armeens en christen identificeerden. Vandaag telt onze gemeenschap 25 gedoopte leden. Het aantal verborgen Armeniërs wordt op vele honderdduizenden geschat, maar de overgrote meerderheid is zich er niet van bewust. Vandaag zie je dat dat bewustzijn van het hebben van Armeense wortels groeit, al blijven de meesten wel moslim. Het is ook een erg ingrijpend proces om van religie te wisselen, voor jezelf, maar ook voor de gemeenschap rondom je. Dat wordt niet aanvaard.”
Plek voor minderheden
“Zelfs vóór het conflict was het verre van gemakkelijk je als Armeniër te identificeren. Nu houden we ons stil. Onze gemeenschap is als een schildpad. Op dagen dat de zon schijnt, steken we voorzichtig ons hoofd buiten, maar bij het minste gevaar trekken we ons terug. Niemand neemt ons expliciet in het vizier, maar we zijn dubbel op onze hoede.”
Tot zover Toon Lambrechts en Gaffur Turkey.
2 . Het verraad van Judas
Uit een tekst van Sabine Alexander.
Judas Iskariot was de enige niet-Galileeër onder de apostelen en zijn bijnaam Iskariot verwees naar zijn geboorteplaats Keriot, een plaatsje in het zuiden van Judea. Judas staat steeds als laatste in de apostellijsten, met de toevoeging “die Hem verried” of “de verrader”. Vanaf de vroege middeleeuwen stond hij symbool voor het kwaad, voor list, hebzucht en ontrouw.
Verhanging of val
Over de dood van Judas zijn de Bijbelse bronnen niet eensgezind. Terwijl de evangeliên zelfmoord door verhanging naar voren schuiven, spreken de Handelingen 1, 18-19 van een val waarbij Judas’ buik werd opengereten, zodat zijn ingewanden naar buiten puilden. In middeleeuwse voorstellingen worden de beide versies ook wel in één beeld verenigd, zoals op een fresco van de kapel Notre-Dame-des-Fontaines in de maritieme Alpen (eind vijftiende eeuw) door Giovanni Canavesio. De buik van de gehangene is opengescheurd en een duivel neemt hierlangs de ziel van de verrader om ze naar de hel te brengen. Deze uitbreiding van het verhaal werd onder andere bedacht in de dertiende-eeuwse Legenda aurea waarin werd gesteld dat aangezien de lippen van Judas Christus hadden aangeraakt, zijn verdoemde ziel niet langs zijn mond zijn lichaam mocht verlaten.
Tot zover Sabine Alexander.
C.L.
