1 . Paus Franciscus heeft op 10 oktober het mandaat van de Gentse bisschop Luc Van Looy met twee jaar verlengd. Dat maakte het bisdom bekend. Twee weken geleden bood Van Looy zijn ontslag aan omdat hij de leeftijdslimiet van 75 jaar had bereikt. Volgens het kerkelijk recht kan de paus dat ontslag aanvaarden of, zoals nu, het mandaat verlengen. Van Looy werd tot bisschop van Gent benoemd op 19 december 2003.
(Geert De Cubber)
2 . Op 15 oktober veroordeelde Paus Franciscus tijdens een ontmoeting met Italiaanse ouderen de uitsluiting van “onproductieve” bejaarden in onze “wegwerpcultuur”. “Ouderen zijn een wezenlijk deel van de geloofsgemeenschap en de samenleving”, benadrukte de paus. “Ze vertegenwoordigen de wortels en het geheugen van een volk. Hun ervaring is noodzakelijk voor een hoopvolle toekomst.”
(Geert De Cubber)
3 . “Onder ideologie schuilt radicale filosofie”
Uit een artikel van Joris Delporte
“Ambitieus en zelfs radicaal.” Zo typeert Dries Deweer, docent aan de universiteit van Tilburg, het project van de Franse filosofen Emmanuel Mounier (1905-1950), Jacques Maritain (1882-1973) en Paul Ricoeur (1913-2005). “Deze bekende personalisten hebben een integrale visie op de mens ontwikkeld. Hun oproep om de uniciteit van elkeen te respecteren heeft niets vrijblijvends, net zo min als hun dwingende appel tot verbondenheid. Zelfontplooiing begint volgens hen met een stevige inbedding, binnen zowel gezinnen, verenigingen als de bredere samenleving. Dat model is zeker de jongste decennia vereenzelvigd met het christendemocratische verhaal.”
Hoe evalueren Maritain en co het politieke niveau?
Dries Deweer: “Hun evaluatie klinkt dubbel. Zij erkennen dat politici mee de randvoorwaarden scheppen waardoor de mensen in staat zijn hun roeping in het bestaan te ontwaren en te realiseren. Tegelijk ontgaat het risico op machtsmisbruik hen allerminst. De beide extreme reacties op die uitwassen – aan de zijlijn blijven of cynische machtspolitiek voeren – wijzen ze af. Als uitweg uit die impasse benadrukken ze onze gedeelde verantwoordelijkheid.”
Welk soort burgerschap geeft zoiets handen en voeten?
Dries Deweer: “Wie contesteert maar nooit participeert, ontloopt zijn of haar verantwoordelijkheid. Participatie wars van elke contestatie blijkt evenmin vruchtbaar. Dan dreigt onderdrukking door het politieke systeem.”
Van de burgers naar hun instellingen dan. Ricoeur heeft gewaarschuwd voor een machtsgreep van bureaucraten en lobbyisten. Een profetisch geluid?
Dries Deweer: “Ja, zeker binnen de Europese context. Zijn pleidooi voor een maximale burgerparticipatie staat in schril contrast met het optreden van onder meer de Europese Commissie. Van die instelling zijn de bevoegdheden sterk verruimd. Indien de macht van politieke organen dermate toeneemt, dient volgens Ricoeur onze bevolking in gelijke mate scherper toezicht te houden, wat verder gaat dan het recht op demonstreren. De burger voelt zich momenteel onvoldoende betrokken bij de besluitvorming in ‘Brussel’ en ‘Straatsburg’. De Commissievoorzitter rechtstreeks verkiezen schijnt dan een kansrijk verbetervoorstel. Al volstaat institutioneel ‘gesleutel’ op zich nooit om de kloof te dichten.”
Hoezo?
Dries Deweer: “Opnieuw naar Ricoeurs mening is het zaak een hechte gemeenschap te vormen, zich in de ander kunnen inleven, vooraleer we instellingen hervormen.”
4 . Verzoenende verscheidenheid
Uit een artikel van Lütsen Kooistra, filosoof en hoofdredacteur bij Friesch Dagblad
De herdenking van vijfhonderd jaar Reformatie, in 2017, werpt haar schaduwen vooruit. In landen waar de evangelisch-lutherse kerk een belangrijke functie heeft, worden nu al bijeenkomsten gehouden. Een van de hoogtepunten is de aanwezigheid van de paus in Lund (Zuid-Zweden) op 31 oktober 2016. Lund is de plaats waar in 1947 de Lutherse Wereldfederatie (LWF) werd opgericht.
Oecumenisch perspectief
De paus zal aanwezig zijn op een conferentie, die dag. Er wordt ook een dienst gehouden, volgens een liturgie die is opgesteld door de Pauselijke Raad voor de Eenheid van de Christenen en de LWF. Tijdens de bijeenkomst zullen “de goede en juiste dingen” van de Reformatie naar voren worden gebracht, maar ook de negatieve kanten zullen aan de orde komen. De bijeenkomst staat binnen de kaders van een document dat in 2013 werd opgesteld: Van conflict naar gemeenschap.
Wittenberg
In de publiciteit rondom de Reformatieherdenking wordt het slaan van de 95 stellingen van Luther op de kerkdeur in Wittenberg als begin gezien van de Reformatie. Dat is begrijpelijk, maar die daad is meer een voortbrengsel van een groeiende, kritische beweging dan een goed geplande actie van de eenling Luther.
Grote schandvlek
Alles wijst erop dat de aandacht voor de Reformatieherdenking zal uitwaaieren tot (ver) buiten de activiteiten van Luther. Er zijn de sociaal-maatschappelijke aspecten van zijn tijd, evenals de politieke omstandigheden die zo’n grote rol hebben gespeeld in de verbreiding van de Reformatie. En er is natuurlijk de grote schandvlek van Luther: diens antisemitisme. Zijn geschrift Von den Juden und ihren Lügen is helaas een inspiratiebron geweest voor antisemitische praktijken, tot in de twintigste eeuw. Tegelijkertijd: wat hij zei over de joden was niet uniek. Evenmin zijn opvatting dat heksen verbrand moesten worden. Niemand na hem heeft die misbruikt. En dus is dat aspect in de vergetelheid geraakt.
Verzoening
De herdenking, zo blijkt uit de programma’s van de diverse bijeenkomsten, is gericht op boete en verzoening, op erkenning en herkenning. De vraag naar het opheffen van kerkelijke grenzen komt hier en daar verdekt aan de orde. Voorlopig lijkt de wens van de ambassadeur van de herdenking, de Duitse lutherse theologe Margot Käszmann, realistischer: verzoende verscheidenheid.
