1 . Geloof en godsdienst in een moderne samenleving
Uit een essay van kardinaal Jozef De Kesel
“Geloof helpt het ware burgerschap ontdekken”
“Wie het christelijke geloof nu ontdekt, voelt niet langer de nood zich te bevrijden”
“Net het christendom geeft zin, zeker aan onze vrijheid”
Moderniteit en haar grens
Kunnen we christen zijn in een cultuur die dat als zodanig niet meer is? Kunnen we kerk zijn in een seculiere cultuur? Dat is de uitdaging. Hierop heb ik al volmondig “ja” geantwoord. Niets of niemand belet de kerk haar zending te vervullen? Toegegeven, het christendom is niet meer de culturele religie van het Westen. Het is een persoonlijke keuze van de burger die vrij is al dan niet te geloven. Maar vergeten we het niet: vrijheid is niet alleen de grote waarde van de moderne cultuur maar ook van het christelijke geloof, als een gave en een genade van God. De moderne cultuur vormt daarom niet noodzakelijk een bedreiging voor het geloof. Vandaag zijn er mensen die het christelijke geloof niet leren kennen als iets waarvan ze zich moeten bevrijden, maar als een bevrijdend iets wat hun leven zin en richting geeft. Toch zijn er stemmen die beweren dat op den duur de moderne, seculiere cultuur het einde betekent van religies. Vrijheid en emancipatie zullen uiteindelijk leiden tot de emancipatie uit elke religieuze binding. Autonomie en zelfbeschikking verdragen geen enkele instantie buiten zichzelf. Als dat zo is, betekent zoiets inderdaad het einde van het godsgeloof. Dat is de stelling van het dogmatische secularisme. Daarin zie ik een radicalisering van de secularisatie. Want net als een religieuze overtuiging kan een seculiere overtuiging radicaliseren. Ik geloof niet dat in een moderne cultuur de vraag naar God zal verdwijnen. Evenmin geloof ik dat godsdienst geen enkele maatschappelijke betekenis heeft.
Privatisering religie
Ik wil ingaan op de groeiende tendens binnen onze moderne samenleving om religies en religieuze overtuigingen zoveel mogelijk te privatiseren. Geloofsovertuigingen kunnen volgens die zienswijze betekenis hebben voor het privéleven van de burger, maar ze zouden geen enkele publieke of maatschappelijke betekenis kunnen noch mogen claimen. Het is een delicate aangelegenheid maar cruciaal als men zich afvraagt wat de plaats en betekenis zijn van geloof en godsdienst in de moderne samenleving.
Er zijn vraagstukken waarvoor een seculiere cultuur uit zichzelf geen oplossingen biedt. Het zijn vragen naar de zin van ons bestaan en van alles waarvoor of voor wie we ons engageren. Het zijn de keuzes of engagementen die de zin van ons leven uitmaken. Die keuzes en engagementen – hoe persoonlijk ook – zijn maatschappelijk hoogst relevant. Dat is de fundamentele reden waarom de privatisering van religie geen goede zaak is. Wat het christendom betreft, is het maar al te duidelijk: het evangelie heeft niet alleen betrekking op mijn privéleven maar motiveert me in mijn maatschappelijke handelen. Het zegt me waar God met deze wereld naartoe wil. Het zegt me wat waarlijk menselijk leven of echte vooruitgang is.
2 . “Laat het ‘ik’ een ‘wij’-verhaal schrijven”
Dat is een uitspraak van federaal procureur Frédéric Van Leeuw. Hij laat ons kennismaken met de realiteit en de drijfveren achter het terrorisme. Een uniek ervaringsbericht: frustraties van al dan niet geradicaliseerde jongeren zonder toekomst, hoe los je zoiets op? Zeg hen dat we hen nodig hebben in onze samenleving. De zoektocht naar een ‘wij’ dat het goede van de ander op het oog heeft, is volgens de magistraat de enige zinvolle uitweg. (Jacques Hermans)
