1.Bevrijdingstheologie
Uit een artikel van Emmanuel Van Lierde
Onder de vorige pontificaten werden bewegingen als Opus Dei ingezet om de bevrijdingstheologie aan banden te leggen. Nu er een Latijns-Amerikaanse paus is aangetreden, lijkt de wind gekeerd. Getuigen uit Peru zien de eerste kiemen van nieuwe tijden voor kerk, theologie en katholieke universiteiten.
In katholieke milieus doet Peru denken aan Gustavo Gutiérrez, de dominicaan die wordt aangezien als de stichter van de bevrijdingstheologie.
Zijn in 1971 uitgegeven boek Theologie van de bevrijding blijft lezenswaardig. Het laatste hoofdstuk vormt de essentie. Daarin wijst hij erop dat solidariteit meer is dan liefdadigheid. Er zijn onrechtvaardige situaties die structurele oorzaken hebben en daar moet iets aan gebeuren. Er is effectief verzet nodig om die structuren om te buigen. Die kijk heeft politieke consequenties.
2.Verrassende kardinaalskeuzes
Uit een artikel van Emmanuel Van Lierde
Paus Franciscus maakte zondag (4 januari 2015) de namen bekend van twintig nieuwe kardinalen. Zijn keuzes waren nog verrassender dan bij zijn eerste kardinaalscreatie een jaar geleden. “Hij trekt zijn vernieuwing van de kerk door tot in het kardinaalsambt en maakt duidelijk dat er geen recht op kardinaalshoed bestaat”, stelt Radio Vaticaan. “Kardinaal zijn is niet langer een volgende bevordering na aartsbisschop en hangt niet langer samen met het historische belang van een aartsbisdom.” Dat de oude tradities niet meer gelden, blijkt uit het feit dat geen van de kanshebbers uit de VS of van zetels als Venetië en Turijn tussen de namen prijken. Ook maar één Curiemedewerker dit keer: Dominique Mamberti, de nieuwe prefect van de Apostolische Signatuur.
Paus Franciscus kiest voor een verdere internationalisering en zoekt zijn kandidaten “in de periferie”, aan de uiteinden van de wereld of in vervolgde gebieden. Drie landen krijgen voor het eerst een kardinaal: Myanmar, de Kaapverdische eilanden en het koninkrijk Tonga. Verder zijn er twee Aziaten, drie Latijns-Amerikanen, een Nieuw-Zeelander en een Ethiopiër. Een teken van solidariteit met mensen in de periferie, is de keuze voor de Italiaanse aartsbisschop van Agrigento in wiens bisdom het eiland Lampedusa ligt. Francesco Montenegro is een voorspreker van de bootvluchtelingen. De andere Italiaan is Edoardo Menichelli van Anconca die door de paus eerder was uitgenodigd op de bisschoppensynode en die in Italië de gezinscommissie van de bisschoppen leidt.
Vanaf de kardinaalscreatie op 14 februari zullen 31 van de 125 stemgerechtigde kardinalen benoemd zijn door de huidige paus. 58 komen er uit Europa – dat is voortaan minder dan de helft - , 20 uit Latijns-Amerika, 15 uit Afrika, 15 uit Noord-Amerika, 14 uit Azië en 3 uit Oceanië.
3.”Christenen vormen attractieve minderheid in Verre Oosten”
Uit een artikel van Jan De Volder
“Deze paus ziet in dat het Aziatische continent van kapitaal belang is voor de toekomst van de wereld. En van het christendom”, zegt pater Bernardo Cervellera, directeur van het in Rome gevestigde katholieke persagentschap Asianews. “De globalisering die het aangezicht van de aarde in sneltempo verandert, kun je daar het beste zien.”
Creatieve minderheid
Op de Filipijnen en Oost-Timor na, de twee enige Aziatische landen waar christenen in de meerderheid zijn, vormen de christenen overal een kleine minderheid op dat continent. In landen als Zuid-Korea en Vietnam vormen ze meer dan 10 procent, maar in zowat alle andere landen blijft hun aandeel beperkt, vaak tot minder dan 3 procent van de bevolking. “Dat neemt niet weg dat het om dynamische minderheden gaat, die doorgaans attractief zijn”, merkt Bernardo Cervellera op. “Neem nu India: onder de priesters, religieuzen en katholieke leken zijn er veel briljante mensen. Door het kwaliteitsvolle onderwijs, waar ze bekend voor zijn, oefenen ze een sterke aantrekkingskracht uit op niet-katholieken. De elites vertrouwen hun kinderen aan katholieke scholen toe, en men probeert het educatieve model van die scholen te evenaren.”
Attractiviteit in periferie
Tegelijk richt de katholieke kerk zich niet alleen op de elites, maar ook op de uitgestotenen, de armen, de vreemdelingen; zij die in deze ongelijke samenlevingen nar de rand worden verdreven en door de globalisering nog verder worden gemarginaliseerd. In Vlaanderen is bijvoorbeeld het werk van zuster Jeanne De Vos met het vrouwelijke huispersoneel in India goed bekend. ”Ook dat maakt de christenen anders dan de traditionele godsdiensten, en dus attractief”, zegt Cervellera. “Deze kerken vertonen een grote missionaire dynamiek: ze groeien door de band genomen met 4 à 5 procent per jaar.”
Fundamentalisme
Op Sri Lanka hebben christenen, maar ook moslims, almaar meer te lijden onder het groeiende boeddhistische fundamentalisme. Ook elders staan de christenen bloot aan vervolgingen: in de totalitaire regimes van China en Noord-Korea maakt de alom aanwezige staatscontrole godsdienstvrijheid tot een lachertje. In India groeit het Hindoefundamentalisme, in Pakistan het moslimfundamentalisme, in Myanmar (Birma) het boeddhistische fundamentalisme.
Dat ook traditioneel zachtaardige oosterse godsdiensten als het boeddhisme in het hindoeïsme gewelddadiger worden, ziet Cervellera als een reactie op de moderniteit. Deze godsdiensten zien met lede ogen aan hoe de globalisering en de verstedelijking de levenswijze van de mensen ingrijpend veranderen. Zij proberen hun verminderde invloed op de bevolking te compenseren door wie niet is als zij te bestrijden.
Protestanten en katholieken
Nog meer dan de katholieke kerk hebben protestantse en pentecostaalse kerkgemeenschappen de wind in de zeilen. In China claimen ze al met honderd miljoen te zijn. Hoewel dat cijfer wellicht nog overdreven is, groeien ze inderdaad sterk. “Heel veel Chinezen voelen zich aangetrokken tot het christendom: ze zijn de levensstijl die alleen op materiële vooruitgang is gericht moe.”
Bij protestantse kerken bewondert pater Cervellera de missionaire ijver. “Van hun dynamiek en offerbereidheid kunnen katholieken nog iets leren.” Maar van hun methodes is hij toch niet altijd overtuigd. “Hun aanpak is vaak te direct en te confronterend. Hun verkondiging gaat gepaard met vernietiging van de lokale cultuur, bijvoorbeeld door publieke verbrandingen van beelden die verband houden met plaatselijke tradities. Dat zet ook kwaad bloed. Om attractief te zijn moeten christenen vooral menselijk blijven.”
Chinees-Vaticaanse relaties
Dat paus Franciscus de aandacht trekt van de Chinese machthebbers, media en bevolking, moge duidelijk zijn. Geregeld verschijnen er stukken die positief over hem berichten. “Dat komt vooral omdat het ongezien is dat een man met zo’n positie er zo’n eenvoud op nahoudt en zich zo nadrukkelijk inlaat met arme, zieke, gehandicapte mensen. Dat is een treffend getuigenis, overal ter wereld, en dus ook in China”, verduidelijkt Bernardo Cervellera. Een en ander gaat gepaard met vriendelijkheden tussen de Heilige Stoel en Peking, bijvoorbeeld toen paus Franciscus bij het overvliegen van het Chinese luchtruim richting Zuid-Korea een boodschap stuurde naar president Xi Jinping. Maar of dat binnen afzienbare tijd zal leiden tot een akkoord over de kerk-staatverhouding, zoals Global Times en verscheidene andere media de laatste tijd berichten? Pater Cervellera heeft zijn twijfels. “Over bisschopsbenoemingen is er al langer een modus vivendi, maar zowel Rome als de Chinese autoriteiten eisen het laatste woord op. Ook het functioneren van de Patriottische Katholieke Vereniging blijft problematisch: eigenlijk moet die de kwalificatie ‘katholiek’ laten vallen, want de facto is het orgaan alleen maar een overheidsinstrument om de kerk te controleren en te domineren.”
Volgens waarnemers is er ongetwijfeld een strekking aan de top van de communistische partij die normalisering van de betrekkingen met de katholieke kerk genegen is. Maar evenzeer is er een strekking die er als de dood voor is. Zij vreest dat de normalisering het spreekwoordelijke gat in de dijk wordt, dat de hele Chinese machtsstructuur kan onderuithalen. Vaticaans staatssecretaris Pietro Parolin hield het onlangs op “een positieve fase met beloftevolle vooruitzichten”.
