Democratie: omgaan met, niet wegwerken van elk verschil
Uit een column van Steven Vanackere
Nieuwkomers
Liberalen en socialisten in de Kamer pleiten er sinds kort voor om nog eens naar onze grondwet te kijken. Ze verstoppen niet echt dat het te maken heeft met de grote groep nieuwkomers in onze samenleving. Ze vrezen dat die onze waarden onvoldoende kennen en willen daar langs de grondwet iets aan doen.
De liberale initiatiefnemers willen een zin toevoegen over de aard van onze Belgische staat. De inspiratie daarvoor halen ze niet uit het krachtige en haast poëtische Italiaanse voorbeeld. Daar luidt de opdracht van de staat dat hij “de onschendbaarheid van de rechten van de mens, als individu en in alle sociale vormen waarin hij zich ontplooit” moet garanderen. Neen, dat soort bevlogenheid is niet aan de orde. Wel een blijkbaar grondwettelijk te verankeren eis dat de Belgische staat… neutraal zou zijn. Wel, dat kunnen de nieuwkomers mooi in hun zak steken.
Seismische bevolkingsschokken dwingen alle overheden inderdaad om een nieuwe, vertrouwenwekkende koers te tekenen. Maar is de neutraliteit dan de veronachtzaamde waarde waar alle heil te vinden is? Dat betwijfel ik. Ja, als burger verlang ik van mijn overheid natuurlijk dat zij onpartijdig is. Iedereen verdient een correcte, gelijkwaardige behandeling, onafhankelijk van levensovertuigingen. Maar voorts wil ik vooral een betrokken overheid, die alle levende krachten versterkt die het goede samenleven bevorderen. Dat is niet het natuurlijke resultaat van een houding van loutere neutraliteit.
Levensbeschouwelijke fletsheid
Zeker niet als de echte agenda erin bestaat religies en levensbeschouwingen weg te drukken uit het leven in de polis. De verplichting tot neutraliteit, die men aan de overheid wil opleggen, vertalen velen tot een maatschappelijk dogma, waaraan ze ook individuele mensen en organisaties willen onderwerpen. Levensbeschouwelijke fletsheid als povere standaard.
De politieagent mag bij ons dus niet zoals in het Verenigd Koninkrijk een tulband dragen. Maar vanwaar dat wantrouwen? Een wantrouwen dat blijkbaar alleen bedaard kan worden met een volstrekte fictie, namelijk dat van een volmaakt kleurloze en geurloze ambtenaar met pokerface. Verstop uw anders zijn, vragen we aan die ambtenaar, want ik maak mij zorgen over het paspoort dat u me gaat afleveren, als ik naar dat insigne op uw revers of naar uw hoofddoek kijk. Is dat wantrouwen het teken van onze westerse waarden? Net zoals het delen van smakeloze berichten op Facebook de uiting moet voorstellen van onze gehechtheid aan de vrije meningsuiting?
Totalitarisme
Democratie gaat over het omgaan met het verschil, niet over het wegwerken van elk verschil. Een echte democraat moet elke vorm van totalitarisme afwijzen. Maar ook het totalitarisme van de onverschilligheid, het totalitarisme van de procedure, het totalitarisme van een verstikkende neutraliteit, als die een echt actief pluralisme beknot. Extremisme en onverdraagzaamheid kunnen niet worden bestreden door levensovertuigingen te verstoppen.
