Kardinaal Reinhard Marx laakt plannen om eicellen in te vriezen met het oog op carrièrekansen. De voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie neemt concreet initiatieven van Facebook en Apple in het vizier. Beide technologiegiganten hopen zo meer vrouwelijk talent aan zich te binden. “Dat is evenwel geen blijk van individuele vrijheid, maar onderwerpt het moederschap aan een kille economische logica”, stelt Marx.
Kardinaal Mercier verzet zich tegen Duitse bezetter
Uit een tekst van Jan De Volder
Met Kerstmis 1914 publiceerde kardinaal Désiré-Joseph Mercier, aartsbisschop van Mechelen, zijn beruchte herderlijke brief Vaderlandsliefde en standvastige lijdzaamheid, die vooral bekendheid kreeg, ook internationaal, onder de Franse titel Patriotisme et Endurance. Die tekst bracht hem in een rechtstreeks conflict met de Duitse bezetter en maakte van hem de patriotische verzetsheld van bezet België bij uitstek. Ook bij de geallieerden werd Mercier razend populair. Hij gold er als de alternatieve lijn voor de onpartijdigheid van paus Benedictus XV. Na de oorlog maakte Mercier een triomfreis door de Verenigde Staten die overal waar hij kwam tienduizenden op de been bracht. In eigen land verliep de relatie met de Vlaamse Beweging ronduit slecht. De kardinaal bestreed de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en verzette zich tegen de vernederlandsing van het onderwijs in Vlaanderen, in het bijzonder het universitair onderwijs. Hij was overtuigd van de intellectuele superioriteit van het Frans als cultuur- en wetenschapstaal.
De Belgen moesten ook onder de bezetting hun vaderlandsliefde geenszins opgeven, stelde de aartsbisschop. Hij hield de burgers voor hoe ze zich moesten verhouden tot de bezettingsmacht. De bekendste zin van de brief, die de Duitse bezetter wit deed uitslaan van woede: “Deze macht is geen wettig gezag. Bijgevolg zijt gij, in het innige van uw gemoed, noch achting, noch verkleefdheid, noch gehoorzaamheid verschuldigd. Het enige wettige gezag in België, is datgene dat aan onze Koning, aan zijn regering, aan de vertegenwoordigers van het volk toebehoort. Dit alleen is voor ons het gezag. Dit alleen mag aanspraak maken op de genegenheid van ons hart, op onze onderhorigheid.” Het waren scherpe zinnen, zeker wanneer je ze isoleert uit de context.
Luis in de pels
Generaalgouverneur Moritz von Bissing was woest en wilde maatregelen tegen de kardinaal. Hij wilde hem arresteren en eventueel naar Duitsland verbannen, maar Benedictus XV liet in niet mis te verstane termen aan Berlijn verstaan dat een ingrijpen tegen een prins van de kerk zijn prijs zou hebben. Mercier bleef de oorlog door de patriottische snaar bespelen, met de bedoeling de annexatie van België aan Duitsland te verhinderen. Zo bleef hij de luis in de pels van de Duitse bezetter en ook van het Duitse en Oostenrijkse episcopaat, want hij aarzelde niet ook hen aan te spreken over de Duitse wandaden in België. Mercier was ook een kwelduivel van paus Benedictus XV, die streefde naar pacificatie onder de katholieke bisschoppen en een compromisvrede tussen de oorlogvoerende blokken. Mercier daarentegen verwachtte alle heil van de overwinning van de geallieerden.
Benedictus XV wijst Mercier terecht
Paus Benedictus maande kardinaal Désiré-Joseph Mercier in januari 1916 tot kalmte en voorzichtigheid aan. Dat verhaalt het boek Kardinaal Verzet. Mercier, de kerk en de oorlog 14-18 van Tertio-redacteur Jan De Volder dat binnenkort verschijnt. Een voorpublicatie.
Op woensdag 26 januari 1916 werd Mercier ten tweede male in audiëntie door de paus ontvangen. Het werd een levendig en geanimeerd gesprek van anderhalf uur. Na enkele kwesties van minder belang, kwamen Benedictus en Mercier terzake: de verhouding met de Duitsers. Ja, beaamde de paus, hij had Merciers verslag van zijn discussie met Oscar von der Lancken, het hoofd van het politieke bestuur van de bezettingsmacht, inmiddels gelezen, “zelfs met een welwillende glimlach”. Weliswaar vond hij enkele uitspraken van Mercier aan de harde kant. Meer had die niet nodig: “Heilige Vader, dat is nodig als men wil begrepen en gerespecteerd worden,” antwoordde hij fel. “De Duitser is despotisch tegenover diegenen die voor hem buigen, maar hij deinst terug voor wie hem weerstand biedt. Ik heb als een gedragsregel aangenomen dat ik me nooit zal verdedigen zonder in de tegenaanval te gaan.” Nooit eerder had de kardinaal zo scherp zijn houding verwoord en verantwoord: de aanval was voor hem de beste verdediging.
Martelaarschap
In het open gesprek maakte de paus ook zijn punt. Hij vond weliswaar dat de Belgische bisschoppen terecht protesteerden wanneer aan hun godsdienst of vaderlandsliefde werd geraakt, maar waarschuwde ook: “Het is niet nodig om te pas en te onpas patriottische verklaringen af te leggen.” Dat was toch een niet mis te verstane terechtwijzing aan het adres van Mercier. De aanmaning tot kalmte en voorzichtigheid was niet alleen een tegemoetkoming aan de belofte aan de Duitsers gedaan, het was ook in het belang van de neutraliteit van de Heilige Stoel, die niet gediend was met een kardinaal die al te veel het conflict opzocht. Niet zonder ironie zei de paus dat de kardinaal ook de “palm van het martelaarschap” riskeerde, waarop Mercier moet hebben geantwoord: “Oh, ik zoek geen enkele palm, maar ik heb geen schrik voor alle kwalen die ik kan ondergaan. Dat is maar een klein persoonlijk ongemak, veel minder in vergelijking met het kwade dat een ontmoedigende stilte voor de katholieken zou betekenen.”
”Het mag weer iets meer zijn”
Uit een vraaggesprek van Emmanuel Van Lierde met André Oosterlinck en Didier Pollefeyt
Een nieuwe missietekst (zie verder) zet de katholieke identiteit van de Associatie KU Leuven sterker in de verf. Een werkgroep onder leiding van vice-rector onderwijs Didier Pollefeyt schreef er de voorbije maanden aan. “Hiermee trekken we het idee van de dialoogschool door naar het hoger onderwijs”, verduidelijkt hij. “Het is bovenal een uitnodiging om aan de slag te gaan met het katholieke”, stelt associatievoorzitter André Oosterlinck.
“Religie is en blijft belangrijk in onze wereld. Door het toenemende geweld in naam van God vind ik het zelfs nog crucialer dat onze studenten worden ingewijd in religie, zingeving en levensbeschouwing. Zoniet kunnen ze veel actualiteit niet plaatsen. Iemand die afstudeert en niet weet hoe belangrijk levensbeschouwingen in de wereld zijn, heeft een gemis in zijn leven”, steekt Oosterlinck van wal.
“Mede daarom gaven we, toen ik rector van de KU Leuven was, het plichtvak godsdienst een andere invulling onder de noemer RZL: religie, zingeving en levensbeschouwing. Om de grote lijnen voor dat vak uit te zetten, werd me toen een jonge theoloog aangeraden: Didier Pollefeyt. Toen ik associatievoorzitter werd, heb ik dat vak ook ingevoerd in onze hogescholen zodat ook zij ruimte maken voor de dialoog over de levensbeschouwingen. Nu onze raad van bestuur ervoor opteerde onze missietekst op het gebied van levensbeschouwing wervender en minder defensief te maken was het voor mij logisch opnieuw een beroep te doen op Didier Pollefeyt.”
De vorige missietekst van de Associatie KU Leuven verwees als volgt naar de levensbeschouwelijke identiteit:
“De associatie wil, als een op kwaliteit georiënteerde gemeenschap van onderwijs- en onderzoeksinstellingen en geïnspireerd door het waardenvolle en veelzijdige christelijke gedachtegoed, haar opdracht uitvoeren in dialoog met en in dienst van een open, pluralistische en interculturele samenleving.”
De nieuwe omschrijving van de levensbeschouwelijke identiteit, door een brede werkgroep afgerond op 17 september laatstleden, kreeg zopas de goedkeuring van de raad van bestuur, de algemene vergadering en de Belgische bisschoppen:
“De associatie KU Leuver erkent het christelijke verhaal als het bevoorrechte uitgangspunt en de toetssteen voor humaniteit en zinvolheid en nodigt op grond daarvan de verschillende religies en levensbeschouwingen uit om mee in dialoog te treden. In de dynamiek van de katholieke traditie is de Associatie KU Leuven een veelzijdige, gastvrije en open ruimte waarin recht wordt gedaan aan de waardigheid van elke mens in al zijn of haar dimensies. De Associatie KU Leuven creëert in die context mogelijkheden tot de vorming van personen die vandaag en in de toekomst een deskundige, zorgzame, duurzame en kritische bijdrage kunnen leveren aan het samenleven in verschil en verantwoordelijkheid, met een bijzondere aandacht voor het kwetsbare.”
Tot zover de tekst van Emmanuel Van Lierde.
