woensdag 3 juni 2020

Gelezen in TERTIO van 20 mei 2020: Leo’s revolutie

Uit een standpunt van Emmanuel Van Lierde

Onlangs was het Hemelvaart, tevens het feest van de christelijke arbeidersbeweging. Die gedenkt dat paus Leo XIII in 1891 op die hoogdag zijn encycliek Rerum Novarum afkondigde. Dat schrijven vormt niet alleen het begin van een meer gesystematiseerde sociale leer van de kerk, maar symboliseert ook een koerswijziging van de rooms-katholieke kerk tegenover de moderniteit en de wereld. De door paus Franciscus beoogde hervormingen naar een missionaire, sociale, barmhartige en nederige kerk begonnen eigenlijk bij Leo XIII.

Paus Leo XIII zorgde voor een onverwachte revolutie. Onder zijn voorgangers Gregorius XVI en Pius IX stond de kerk lijnrecht tegenover het modernisme en vervloekte ze de nieuwe rechten en vrijheden.

Op het rechte pad

Maar toen koos het conclaaf in 1878 voor graaf Vincenzo Gioacchino Pecci (1810-1903). Hij zou een overgangspaus worden want voor die tijd had de kardinaal een al hoge leeftijd: 68. De ironie wil dat Leo XIII 25 jaar op de stoel van Petrus bleef zitten en een kast vol encyclieken publiceerde, die een nieuw tijdperk voor de kerk zouden inluiden. Het komt erop neer dat de katholieken vanaf dan de kern van het evangelie gingen herontdekken en in hun traditie bouwstenen vonden om de moderne verworvenheden te accepteren, waarna ze van binnenuit kritiek konden geven op de ontsporingen van de moderniteit vanuit een oprechte bekommernis om de aberraties bij te sturen en de wereld te verbeteren. Dat proces van nieuwe evangelisatie en van het herontdekken van de eigen bronnen, om van daaruit de dialoog met de wereld aan te gaan, kende een hoogtepunt tijdens het Tweede Vaticaans Concilie. Kerk en wereld kunnen van elkaar leren en in die wisselwerking kunnen ze bovendien elkaar op het rechte pad houden. De wereld kan de kerk van dienst zijn om bijgeloof of machtsmisbruik tegen te gaan, de kerk kan omgekeerd bijvoorbeeld wijzen op het onrecht dat een kapitalistische economie teweegbrengt.