Vijandigheid tegen religie ontwapenen
Uit het dossier “kerk-staatverhouding” op tekst van Emmanuel Van Lierde
Met de regelmaat van een klok vuren politici in ons land salvo’s af op de godsdiensten. In hun vizier zitten onder meer de financiering van de erediensten, het godsdienstonderwijs en religieuze symbolen of rituelen – denk aan de hoofddoek en het ritueel slachten – die in strijd zouden zijn met “onze westerse waarden”. Ze willen religie bannen naar de privésfeer en bepleiten een striktere scheiding van kerk en staat. Het beste verweer daartegen is de meerwaarde van religie voor de samenleving aantonen. Bewijzen dat godsdiensten een positieve bijdrage leveren aan de cohesie en de inclusie, werkt ontwapenend.
“Onze overtuiging zonder angst uiten in publieke ruimte”
God zoekt de dialoog met de mens en de kerk beoogt de dialoog met de wereld. Vanuit die overtuiging kan een christen niet anders dan een “cultuur van ontmoeting” nastreven. In een plurale context is dat ook nodig voor een vredevol samenleven. Ontbreekt die cultuur, dan leven mensen naast elkaar of in conflict. Dat stelt de geëngageerde Franse katholiek Gérard Testard.
Over zijn engagement voor Together for Europe verklaart hij het volgende:
“Dat initiatief wil christenen van alle slag en van allerlei bewegingen en gemeenschappen uit heel Europa verenigen ter preventie van conflicten. Ze willen een geest van eenheid uitdragen, Europa een ziel geven, het hart van dit continent laten kloppen door de broederlijkheid tussen de volkeren aan te moedigen.”
Ziel voor Europa
“Wat is Europa? Allereerst verzoening. Op de as van Auschwitz ontstond door de durf en het elan van christenen dit vredesproject opdat er nooit meer oorlog zou woeden tussen onze landen. Vervolgens staat Europa voor solidariteit en delen met elkaar. De diversiteit is een rijkdom, we leren door uitwisselingen. Europa is geen zaak van euro’s – niet alle lidstaten hebben trouwens die valuta -, maar van gedeelde waarden. Religies kunnen die waarden mee voeden en hebben daar een rol te spelen. Alle lidstaten worden beter van de EU, niet slechter. Het is tijd om dat aan de inwoners duidelijk te maken. Zonder Europa en elk voor zich zijn we slechter af. Al kan de werking van de EU beter en moet armoede en onrechtvaardigheden worden aangepakt”, stelt de auteur van Quelle âme pour l’Europe?
Meerwaarde religies in kaart brengen
“Gelovigen geven meer aan goede doelen en zijn koplopers in vrijwilligerswerk. Voeg daar de betaalde krachten aan toe in onderwijs, zorg en pastoraal. En dan heb je nog niets gezegd over de meerwaarde voor cultuur, erfgoed en toerisme. Helaas pakken geloofsgemeenschappen veel te weinig uit met feiten en cijfers over het surplus dat ze in de samenleving bewerken. Dat moeten ze dringend wel doen”, stelt Brits professor Francis Davis.
Innovatie en mensenrechten
Davis beseft dat sommigen een weerstand voelen tegenover het in kaart brengen van de economische waarde van de erediensten omdat het godsdienst zou reduceren tot maatschappelijke nuttigheid. ”Toch is het noodzakelijk tegenover de politiek en de samenleving onze relevantie te bewijzen, zeker als we vormen van staatssteun genieten? Neem de bekostiging van restauraties van kerken en kathedralen. Als je cijfers kan geven van bezoekersaantallen en inkomsten die deze gebouwen genereren voor het toerisme, dan lever je een verantwoording voor die vaak hoge onderhoudskosten.”
De invloedrijke Britse katholiek stipt ook de buitenlandse meerwaarde aan. “Denk aan ontwikkelingshulp. De christelijke kerken leverden de grootste bijdrage aan innovatie en ontwikkeling wereldwijd, alleen al door onderwijs. Tot in de verste uithoeken van de wereld is de kerk op post om noden te lenigen en mensenrechten te verdedigen. Waar zijn vandaag innovatieve krachten aan het werk en kunnen we die als kerk ondersteunen? Religieuzen hebben daar een goede neus voor en springen vaak als eerste mee in de bres. Ander aspect: moslims versterken vaak de handel met en de export naar hun landen van herkomst. Alweer iets wat zelden in kaart wordt gebracht”, betreurt hij.
Onbaatzuchtigheid
Het brengt Davis bij een thema dat hem bijzonder ter harte gaat: armoedebestrijding. “Op wereldschaal is Caritas Internationalis volgens mij de grootste helper tegen armoede. Sta me toe hier vooral de rooms-katholieke kerk te bejubelen want met haar sterke lokale verankering bereikt ze werkelijk wereldwijd de mensen in nood. Vaak is de kerk aanwezig op plekken waar anderen niet komen. Bovendien blijft de kerk op post, wat er ook gebeurt. Die stabiliteit tref je minder aan bij ontwikkelingswerkers en maatschappelijk werkers. In dit geval is het trouwens positief dat gelovigen en kerken zich niet laten leiden door een economische logica van nut en opbrengst. Hun onbaatzuchtigheid maakt dat ze genereuzer zijn in hun hulp. Ze zijn er voor eender wie, waar ook. Kijk rondom je wat kerken doen voor armen, zieken, vluchtelingen. Dat is enorm.”
Welzijn bevorderen
Davis wijst tot slot op de relatie tussen godsdienst en gezondheid. “Daar zou ook meer onderzoek naar mogen gebeuren. Net als bij geweld heb je hier twee kanten van de medaille: geloof kan heilzaam zijn of ziek maken. Gezonde spiritualiteit draagt bij aan je welzijn, je geestelijke gezondheid en je veerkracht. Maar bezetenheid en waanzin bestaan ook. Godsdienst kan terroriserend zijn. Ik zou graag zien dat religieuze leiders het beeld van een straffende God ontmaskeren en dat ze mensen met een beperking hartelijker onthalen in hun gemeenschappen. Ziekte is immers geen straf van God.”
