Mensen uit het verleden
Ik reis nu in het diepe zuiden van Ethiopië en ontmoet hier verschillende volkeren, stammen en clans. De eerste ontmoeting met enkele mensen die nog in de oude tradities leven, was met een boerengezin van het Abamavolk. Op zijn erf stonden zeven hutten van groot naar klein, één voor elk van zijn vrouwen. Bij zijn eerste vrouw, de hoofdvrouw, heeft hij elf kinderen. Samen heb ik er 28 geteld, maar waarschijnlijk heb ik fout geteld met het gestoei van de kleinen, terwijl er groten wellicht ontbraken. Vergis je niet, hij kan en mag alleen een volgende vrouw nemen als zijn eerste akkoord is. Maar hoe moet dat nu als elk van die kinderen wil huwen en een eigen boerderij moet beginnen? Er is slechts een beperkte ruimte. En de huidige boerderij brengt nu al niet genoeg op om zijn hele gezin te voeden en te kleden.
Daarna kwam ik bij de Dorze. Zij bewerken kleine perceeltjes land tussen de rotsen. Op elk van de stukjes zaaien en planten zij verschillende graansoorten, groenten en knollen door elkaar. Vermits de vrouwen het leven geven en dus het dichtst bij hun god Wakka staan, de grote levensgever, worden zij hoog vereerd. Al doen ze het meeste en het zwaarste werk; op het land en in huis. Als een vrouw meerdere dochters heeft, kan zij haar man vragen een tweede vrouw te nemen “om een broer te verwekken voor hun dochters.” Van XX en XY chromosomen hebben ze blijkbaar nog niets gehoord. Maar als er voor een vrouw de eerste kleinzoon geboren is, wordt ze ‘koningin’, ‘onaantastbaar’. Dan laat ze geen gemeenschap meer toe met haar man, en vraagt zij hem een andere vrouw te nemen om zijn seksuele verlangens te voldoen. Al klinkt dat alles vrouwonvriendelijk, toch leeft er respect voor de dames. Verkrachting is de grootste zonde, meer dan moord of diefstal. De jaargenoten van de dader graven een diepe put in het veld, buiten het dorp en duwen de zondaar er in. Verder bedelven ze hem levend. Alle jongeren van de stam moeten toekijken, als waarschuwing!
Jongens van de Dorze moeten vanaf hun twaalfde levensjaar gezamenlijk elke nacht in de gemeenschapshut, zeg maar het cultureel centrum, doorbrengen, tot aan hun trouw. De meisjes blijven netjes thuis. In die hut horen ze wel rare verhalen over het leven en over de geesten. Hier worden ze “man.” De ouderen geven wel eens informatie die niet onmiddellijk voor kinderoren bestemd is, maar je kan ook luistervinken. Verder logeren er ook de mannen van wie de vrouw bevallen is voor de volgende drie maanden. Voor de deur van hun hut ligt als een waakhond de schoonvader of een andere bloedverwant van zijn vrouw. Dat lijkt een praktisch middel voor familieplanning.
De Hamar zijn een groot volk en elke jonge man moet doorheen een rituele overgang naar volwassenheid stappen, bij voorkeur rond zijn twintigste. Pas daarna mag hij huwen. Maar… Ze moeten dat doen elk volgens eigen rang in het gezin: eerst al de zonen van de eerste vrouw, dan al de zonen van de tweede, enzovoort. Vaak staat een oudere zoon van de tweede of derde, of …vrouw te trappelen om te huwen en moeten er eerst nog jonge mannelijke kinderen van de eerste vrouw doorheen de plechtigheid. Dan moeten wel eens kleinere kinderen de ‘stierensprong’ maken. Tot voor kort was deze ceremonie op sterven na dood, maar toen kwam een Zwitser met het lumineuze idee toeristen toe te laten en te doen betalen: 600 Birr (20 €) per persoon, terwijl het gemiddeld dagloon 200 Birr is! Ik keek toe tussen zo wat 50 andere toeristen.
De plechtigheid bestaat uit twee delen. Onder luid gezang, getoeter en klingelende bellen aan de benen dansen de vrouwen in het rond. Als teken van liefde, van moed en van trouw aan hun uitverkorenen laten ze zich geselen door broers en helpers van de bijna nieuwe man. Zoals bedelaars als muggen rond toeristen zwermen, zo komen de jonge meiden (en volwassen, gehuwde vrouwen) zich opdringen aan hun beulen. Deze laatste deinzen terug. Dit is een onaangename taak. De vrouwen rukken hem het rijshout uit handen, sleuren hem mee op de dansvloer en dwingen hem te slaan, tot bloedens toe! Telkens en telkens wijken de jonge mannen terug, telkens en telkens worden ze weer door de vrouwen tot martelen gedwongen. De littekens, zo heet het, zijn erotische zeer aantrekkelijk in bed.
Voor het tweede deel loopt iedereen naar een open zandarena. Terwijl om vruchtbaarheid gebeden wordt voor de jongeman door hem te besprenkelen met melk en room, drijft men een kleine kudde koeien, ossen en stieren in de arena. De dansende vrouwen houden het vee in de kring omsingeld terwijl de jongeman poedelnaakt (neen, met één koordje schuin over de schouders) tussen de dieren gaat staan om te wennen aan elkaars geuren. Dan treedt hij even terug, gaat schuilen achter de rug van zijn beste vriend, zodat er geen onheuse foto’s kunnen gemaakt worden. De helpers trekken en sleuren aan muilen en staarten tot vijf dieren op een rij staan, zij aan zij. De anderen worden weer teruggejaagd. Nu is het aan de jonge man om zich te bewijzen. Hij neemt een aanloop, springt op het eerste dier, loopt verder over de vier andere ruggen en springt weer op de grond. Hij keert en doet hetzelfde in de andere richting. Zes maal, zonder te vallen… Zo niet wacht hem de schande en het hoongelach. Hij haalt het! De toeristen applaudisseren, de lokalen barsten uit in juichen en dansen, de beste vriend snijdt het touw door dat rond het lichaam van de held hangt en bezegelt daarmee de volwassenheid. Daarna is het tijd voor de groepsfoto. Want dit is toch zoiets als een voorstelling van oude volksgebruiken? Op de foto zie je de jongeman in volle actie.
