“Eendracht maakt macht”
Uit een artikel van Emmanuel Van Lierde
De Italiaanse politicus Enrico Letta maakte na zijn premierschap in 2015 de overstap naar de academische wereld in Parijs. Werken met jongeren uit alle continenten bevalt hem zichtbaar. “Jongeren zijn de toekomst, zij geloven in het Europese project en plukken er de vruchten van. Onderwijs levert een belangrijke bijdrage aan de Europese integratie. Een Europese Unie die verdeeld geraakt, marginaliseert zichzelf in deze wereld”, zegt hij.
Enrico Letta is te gast bij de Grandes Conférences Cartholiques in Brussel om er te spreken over zijn boek Faire l’Europe dans un monde de brutes. Vooraf krijgt Tertio de kans de gewezen premier van Italië te interviewen.
“Om Europa te redden, moeten we de aantrekkelijkheid van onze waarden sterker uitspelen”, schrijft u, maar delen we wel dezelfde waarden binnen Europa? Er zijn toch grote verschillen tussen noord en zuid, oost en west binnen dit continent?
“Volgens mij is er meer eenheid dan we denken. De democratie, de mensenrechten, de gelijkwaardigheid van man en vrouw, de scheiding van kerk en staat, het neen aan de doodstraf. Elders in de wereld zie ik niet dezelfde verdediging van rechten en vrijheden. Net als je ver van Europa bent, ontdek je dat. Daarom hecht ik veel belang aan reizen en het Erasmusprogramma voor studenten. Onderwijs kan helpen die eenheid in waarden te ontdekken. Het leven in de Europese hoofdsteden verschilt weinig van elkaar. Dat besef je als je op andere plekken in de wereld komt.”
De kosmopolieten vinden dat, maar er zijn ook burgers die niet genieten van de voordelen van de globalisatie en die zich terugplooien op zichzelf. Hoe gaat u daarmee om?
“Om ermee om te gaan, dienen we die reactie eerst te begrijpen. Drie jaar geleden had niemand het verwacht dat Trump het zou halen, het VK voor de Brexit zou kiezen, de ‘onbekende’ Emmanuel Macron president zou worden en er in Italië een regering zou worden gevormd met de Vijfsterrenbeweging en de Lega. Het zijn allemaal gebeurtenissen die we voor onmogelijk hielden. Het toont een grote onvoorspelbaarheid. Dat leidt tot onzekerheid en angst. Vroeger had je kleine wijzigingen op lange termijn. Nu volgt het ene feit zo snel op het andere. Niemand kan op dit moment voorspellen wat de uitslag van de Europese verkiezingen in mei zal zijn. De digitalisering speelt een grote rol. Ze wijzigt de democratie en de politiek. De relaties tussen de burgers en de instellingen veranderen erdoor: je kunt vandaag meer invloed uitoefenen via de sociale media dan in het stemhokje. Die technologische evoluties leggen ook een generatiekloof bloot. Ouderen weten soms niet hoe het werkt en vragen dan om raad aan jongeren. Dat zet de wereld op z’n kop. Vroeger dienden jongeren altijd uitleg te vragen aan ouderen. Nu is het omgekeerd en worden de ouderen afgeschreven. En de generaties volgen elkaar steeds sneller op. Dat genereert eveneens angst: hoelang tel ik nog mee?”
“We leven allemaal beter dan vijftig jaar geleden en toch denken we dat het vroeger beter was. De nostalgie tiert welig. Waar is de hoop voor de toekomst gebleven? Vandaag is de grote verleiding achterom te kijken: Make America Great Again, met de klemtoon op dat laatste woord, ‘opnieuw’, zoals vroeger dus. Hoe gaan we daarmee om? Europa moet opnieuw antwoorden geven op de vragen van gewone mensen. De EU moet weer oog hebben voor de dagelijkse bekommernissen van haar burgers.”
Paus Franciscus wees er in zijn toespraken tot Europa op dat het continent oogt als een vermoeide grootmoeder. Waren dat eveneens pogingen om Europa wakker te schudden?
“Hij is de eerste niet-Europese paus en hij nodigt ons uit op te staan als continent en een rol in de wereld te blijven spelen. Dat vind ik indrukwekkend. Het is positief dat hij als niet-Europeaan ons uitdaagt en in de spiegel doet kijken. Ik stel trouwens vast dat de kerk op allerlei niveaus begaan is met Europa. Ik vermeld de Semaines sociales de France. Ook de Duitse kardinaal Reinhard Marx was als voorzitter van de Comece (de Commissie van bisschoppenconferenties in de EU, waarvan Marx tot het voorjaar 2018 voorzitter was, nvdr) een inspirerende voorvechter van Europa.”
