Cursiefje van Frans De Maeseneer
Het is langzamerhand alom bekend: waarom is Nederland zo vlak? Omdat het geloof van vroeger er alle bergen heeft verzet. Dat is een geslaagde boutade van Mark Eyskens. Hij heeft dat destijds verteld aan Godfried Bomans. Deze vertelde het verder in Nederland alsof hij dat zelf bedacht had. Van plagiaat gesproken. Zo zie je maar. Maar goed dat Mark Eyskens daar geen rel over heeft gemaakt. Hij had toen andere bergen te verzetten. Vandaar. Toch is het verzetten van bergen een onwaarschijnlijke beeldspraak. Bergen bewegen niet. Bergen blijven staan. Tenzij je met duizenden jaren rekent. Maar geloof kan bergen verzetten, dixit een zekere Jezus. Dat moet zowat het meest naïeve zijn van heel zijn droom. Het is een utopie. En daar begint nu mijn vraag: wat vermag een utopie?
Courant gesproken is een utopie een luchtkasteel, een ijle en ijdele fantasie. De utopie droomt van wat onmogelijk is. Hij leeft met zijn droom buiten en boven het stramme en strakke mechanisme van de werkelijkheid. Dit soort utopisten verzetten geen enkele berg, zelfs geen molshoop. Ze leven van steriele inbeelding. Iets helemaal anders is de open werkbare utopie. Deze utopie gelooft in de toekomst die mensen kunnen maken… als ze tenminste in de toekomst echt geloven. Daarover gaat mijn mijmering. Ik wil met andere woorden bewust dromen. En geloven in de zaligheid en de daadkracht van een droom. Geloven in de impulsen die uitgaan van mensen met een visie. Van visionairs.
Visiemensen zijn nu eenmaal - zo blijkt uit de geschiedenis - de enige mensen die iets veranderen. Het waren steeds open utopisten. Het waren profeten die (in)zagen wat ten dode is en wat ten leven is. Ze geloofden in één zaak: als er geen weg is, volstaat het met velen een weg te maken. Dat is het eigenlijke punt. Echte utopisten maken van paadjes een weg. Dat is hun talent. Hun genie. Zij zullen ooit de wereld redden! Mijn eigen utopie is kennelijk zo open dat ze daarin gelooft.
Nu heeft de utopist - of de profeet als je dat liever hoort - maar één probleem. De utopist vecht tegen de tijd. Wat volgens hem vandaag en zeker morgen moet gebeuren, zal door de weerbarstigheid van een zelfverzekerd verleden worden gekortwiekt en geboycot. Met andere woorden: profeten willen altijd bergen verzetten maar de goegemeente staat rotsvast op de berg die zich geen millimeter mag verroeren. Ter wille van het stijve en nuchtere gelijk. Dat is het einde van alles. Of het begin van iets nieuws? Als de profeet maar koppig genoeg is. Hij mag alsjeblieft zijn hartstocht niet verraden. Hij heeft immers gelijk. Hij alleen kan bergen verzetten en zware stenen wegrollen.
Dat gelijk zal echter pas na de dood van de profeet worden (h)erkend. Dan zullen mensen zeggen: deze weg hadden we moeten gaan, deze mens hadden we moeten volgen. Zo lopen mensen altijd achter hun miskende en vervolgde en vermoorde profeten aan. Deze krijgen altijd postuum hun gelijk. Niets is intussen zo dom als mensen die nooit nadenken over hun toekomst. Mensen leven zo graag fanatiek voor hun zelfbehoud. Zo wordt geen enkele berg verzet. Zo wordt zelfs geen heuveltje verzet.
En toch. Ik leef zo graag voor wat vandaag nog niet mogelijk is.
